Foto 1: Boerenzij in TENT Rotterdam, Wapke Feenstra. Fotografie: Aad Hoogendoorn. Foto 2, 3: Boerenzij op locatie, Wapke Feenstra. Foto 4-9: Opening Boerenzij in TENT Rotterdam, Wapke Feenstra. Fotografie: Aad Hoogendoorn.
Wapke Feenstra
Stad en platteland zijn op vele manieren met elkaar verweven. Maar het stedelijk perspectief domineert. Verstedelijking en stedelijke cultuur verbinden we met vooruitgang. Het platteland en de rurale cultuur staan vanuit dat standpunt altijd in de periferie en schaduw van de stad. Feenstra problematiseert deze beeldvorming met projecten op locatie. Dit project draaide om de ‘Boerenzij’ van Rotterdam.
Havenstad Rotterdam is met name gebouwd door mensen van elders, vaak afkomstig van het platteland. Feenstra ging naar hen op zoek, om boerenkennis uit te wisselen en herinneringen op te halen, en daarmee de plattelandsmentaliteit zichtbaar te maken die een onafscheidelijk onderdeel is van de stedelijke ruimte. De tentoonstelling die voortkwam uit deze uitwisseling, vormde een uitnodiging om ons beeld van stad en platteland van nieuwe dimensies te voorzien.
De Boerenzij van Rotterdam
‘Boerenzij’ is de bijnaam die Rotterdammers van boven de rivier gaven aan Rotterdam-Zuid, om aan te geven dat de mensen daar geen echte stedelingen waren. Op de zuidoever annexeerde de Rotterdamse haven in de 19de eeuw en 20ste eeuw steeds meer polders en dorpen als Charlois, Katendrecht en Feijenoord. De bewoners van dit nieuwe stadsdeel waren rurale arbeidsmigranten, eerst uit Noord-Brabant, Zeeland en Zuid-Europa, later uit Marokko, Turkije, Suriname en de Antillen.
Van deze nieuwkomers werd stilzwijgend verwacht dat zij hun rurale cultuur en kennis zouden achterlaten, net zoals de lokale boeren geacht werden het veld te ruimen voor de stad. Feenstra, die zelf zowel Rotterdammer als boerendochter is, weet dat het platteland je bij blijft. Zij vermoedde dat dit ook voor andere Rotterdammers geldt. Ze ging op zoek naar de in de stad aanwezige rurale kennis en cultuur en naar manieren om die zichtbaar te maken.
Participatief onderzoek
Met een jaarlange reeks participatieve activiteiten nodigde Feenstra bewoners van Rotterdam-Zuid uit om met haar de beeldvorming rondom platteland en stad te kenteren. Bottom-up benaderingen, met aandacht en waardering voor alledaagse en subjectieve vormen van kennis, stonden daarbij centraal.
Met boerenkooletentjes, keukentafelgesprekken en bezoeken aan lokale boerenbedrijven bracht Feenstra mensen met elkaar in contact, om boerenkennis uit te wisselen en herinneringen op te halen aan het platteland. Met openbare tekenlessen op de kades en in volkstuintjes greep ze terug op de ‘en plein-air’ landschapsschilderkunst die in zwang was in de periode waarin industrie en haven groeiden, om daarmee het veranderende stadslandschap van nu vast te leggen. Ruim honderd bewoners en tekenaars deden mee.
Microanalyse
In TENT presenteerde Feenstra een microanalyse van de Boerenzij. In een film delen bewoners van Rotterdam Zuid hun boerenkennis en herinneringen. Samen met de archeologische dienst maakte Feenstra een animatie over de herkomst van de bodem op de Rotterdamse Boerenzij. Een wandvullend panorama toonde de tekeningen die de participanten maakten, naast een verzameling plattelandsobjecten die de participanten bijdroegen. Het geheel vormde een open uitnodiging aan publiek om mee te denken over de manieren waarop rurale kennis en cultuur aanwezig zijn in de stad.
Boerenzij werd mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, Cultuur Concreet en Gemeente Rotterdam. Met dank aan alle participanten.
Events bij deze tentoonstelling
kunstenaars
Wapke Feenstra