Anytime Now

Met indrukwekkende beelden riepen de kunstenaars een gevoel op van onmiddellijke dreiging, maar ook dat van een voor mensen haast onvoorstelbaar en diep tijdsbesef. Door de doorlopende aanwezigheid van performers in het hart van de tentoonstelling, werd de vraag naar de rol van de mens in dit spanningsveld onontkoombaar.

De theatrale installatie ‘Domain of Things‘ van Pedro Gómez-Egaña vormde het middelpunt van de tentoonstelling. Op een stalen constructie, bijna twee meter boven de grond, bevond zich een schemerverlichte huiskamer zonder muren. Halflege kopjes, een open laptop en andere details suggereerden dat hier niet lang geleden nog iemand was. Wanneer de houten vloerdelen van de woning als tektonische platen in en uit elkaar schoven, werd pas duidelijk dat er al die tijd wel degelijk mensen aanwezig zijn. Als een machine zetten live performers de constructie in beweging, stilzwijgend en haast in slow motion. Hun aanwezigheid zette de verbeelding in werking: Waarom zijn deze mensen ondergronds gegaan? Zochten ze beschutting tegen de instabiliteit van de wereld hierboven, of maken ze juist deel uit van het mechanisme dat die instabiliteit veroorzaakt?

Al jaren produceert Olphaert den Otter een niet aflatende stroom beelden van rampen en natuurgeweld. Zijn ‘World Stress Paintings‘ tonen orkanen, overstromingen, explosies, gecrashte vliegtuigen en verwoeste huizen. Hoewel alle beelden zijn gebaseerd op nieuwsfoto’s, verschillen ze in één belangrijk opzicht van het nieuws: mensen ontbreken, en daarmee ook elke verwijzing naar een specifiek drama. Hoe meer zijn beeldenstroom groeit, hoe duidelijker het wordt dat het Den Otter niet gaat om opzienbarende incidenten, maar om een totaalbeeld van een wereld in permanente staat van chaos. Ook presenteerde Den Otter een nieuw monumentaal schilderij waarop geruïneerde stadslandschappen, van de klassieke oudheid tot het Syrische Homs, tot een maalstroom van destructie versmelten.

Tegen het voortdurend aanwezige gevoel van dreiging en onveiligheid mobiliseert Anton Vrede een doorlopende reeks beelden van symbolische dierfiguren. In diverse legendes zijn ze bekend als ‘tricksters’: archetypische figuren die de uitdagingen en gevaren van de wereld op eigenzinnige wijze weten te doorstaan. In veel culturen duikt de trickster dan ook op als held van gemarginaliseerden en onderdrukten, waarbij ze functioneerden als symbolische code om verhalen over het beetnemen of ondergraven van de macht te kunnen delen in een context waarin openlijk verzet onmogelijk was. Voor wie de code weet te lezen vormen Vredes schijnbaar onschuldige tekeningen van de haas, de aap en andere dieren een subtiele geste van verweer. Jarenlang stuurde Vrede elke ochtend een trickstertekening via sociale media de wereld in, als dagelijkse dosis tegengif tegen de groeiende maatschappelijke spanningen. In TENT presenteerde hij een muur van tekeningen.

Thomson & Craighead presenteerden twee werken rondom een diep menselijk en een voor mensen onvoorstelbaar idee van tijd. Hun installatie ‘A Temporary Index’ functioneert als een enorme klok waarop realtime wordt afgeteld naar het moment waarop plekken waar radioactief afval ligt opgeslagen weer bewoonbaar zijn voor mensen. Dat duurt vaak miljoenen jaren, een tijdsbestek dat vanuit ons menselijk tijdsbesef onvoorstelbaar lijkt, wat ervoor zorgt dat we ons er niet verantwoordelijk voor voelen. Thomson & Craighead maken die onbevattelijke tijdsduur zichtbaar met zelfontworpen cijfersymbolen; tekens die mogelijk pas in de toekomst zullen worden begrepen. Daarnaast presenteerden zij een werk dat is gebaseerd op een bij uitstek menselijke voorstelling van tijd: de Apocalyps. Dit Bijbelse verhaal voorspelt in bloedstollende termen het einde der tijden. Thomson & Craighead namen de intens zintuiglijke beschrijvingen van bloed, gal en verbrand vlees als recept voor een parfum met een metaalachtige geur van komijn, aldehyde en rozen.