Jan Adriaans, Mercedes Azpilicueta & John Bingham-Hall, Adam Basanta, Paul Elliman, franck leibovici, Janneke van der Putten, Martin Riches & Tom Johnson, Urok Shirhan, Ho Tzu Nyen, Jasna Veličković, Suzanne Walsh, Geo Wyeth, Katarina Zdjelar, en curatoren Kris Dittel & Jelena Novak
Post-Opera haakte in op actuele vragen over de menselijke stem. De stem speelt een centrale rol in hoe we denken over de mens als een sociaal en psychisch wezen. Ook vormt de stem vormt de kern van hoe we mensen definiëren als burgers: met stemrecht krijg je een stem in de samenleving. Toch wordt niet aan iedereen stemrecht gegeven. Blijkbaar wordt dus niet iedereen op dezelfde wijze als ‘mens’ erkend. Dit roept de vraag op: Wat voor stemmen kunnen zich binnen in onze maatschappij laten gelden? En hoe kunnen andere stemmen worden gehoord?
De manier waarop we naar stemmen, lichamen en identiteiten kijken verandert ook door technologische ontwikkelingen. We zijn tegenwoordig door technologie en digitale stemmen omringd. Dat roept nieuwe vragen op: Wat voor impact hebben dergelijke lichaamloze stemmen op ons begrip van wat een stem inhoudt? Welke realiteit kennen we aan zulke stemmen toe?
Inzichten uit de opera
Post-Opera liet zich inspireren door eigentijdse postdramatische opera’s. Er is nauwelijks een andere genre waarin de stem zo essentieel is, als in de opera. Toch was er lang nauwelijks aandacht voor het lichaam dat die zingende stem voortbrengt. In postdramatische opera’s wordt de relatie tussen stem en lichaam juist een thema. Met inzet van technologie worden daarin stemmen vervormd, virtuele stemmen toegevoegd, of wordt de vanzelfsprekende connectie tussen het lichaam en de stem van een zanger verbroken. Zo worden niet alleen de grenzen van stem en lichaam opgerekt, maar ook die van het operagenre zelf.
Post-Opera presenteerde een mix van beeldend kunstenaars en componisten, installaties en live performances, vocalisten die de grenzen van de menselijke stem opzoeken en machines die kunnen zingen.
Deelnemende kunstenaars en componisten
Martin Riches presenteerde zijn Singing Machine. Componist Tom Johnson schreef voor deze zingende machine een aria.
Componist Jasna Veličković bracht met haar instrument ‘de Velicon’ stemmen ten gehore die gewoonlijk niet voor mensenoren waarneembaar zijn. Door elektromagnetische velden te manipuleren gaf ze in haar ‘Opera of Things’ een stem aan adaptors en andere elektronische voorwerpen.
franck leibovici presenteerde een ‘liefdeslied’ van adem, stilte en gefluister, als een oefening voor geliefden om zonder woorden te communiceren.
Adam Basanta’s interactieve sculptuur sleepte het publiek mee in een klassiek romantisch moment uit cinema en opera.
Mercedes Azpilicueta en John Bingham-Hall gingen op onderzoek in de stedelijke omgeving van Rotterdam. In samenwerking met professionele en non-professionele zangers, maakten ze invoelbaar welke invloed architectuur heeft op de mogelijkheid om je stem in het openbaar te laten horen.
Paul Elliman rekte met zijn ‘Sirens’ de grenzen van de menselijke stem. Hij liet vocalisten de schelle geluiden van uiteenlopende sirenes imiteren, en in hun stemmen de autoriteit en dreiging resoneren die daarvan uitgaan.
Janneke van der Putten daagde met haar akoestische performance de capaciteiten van haar eigen zingende lichaam uit.
Katarina Zdjelar verbeelde in een nieuwe film hoe verschillende stemmen elkaar kunnen vinden en elkaar de ruimte kunnen geven. Tijdens een improvisatiesessie met drie muzikanten ontstond een interpretatie van de aangrijpende tekst ‘Europe, Where Have You Misplaced Love?’ van dichter Athena Farrokhzad.
Vraagstukken over nationaliteit, assimilatie en uitsluiting stonden ook centraal in de performance van Urok Shirhan.
In haar vocale optreden ‘BirdBecomeBird’ liet Suzanne Walsh stemgeluid en gezang dat menselijk klinkt naadloos overgaan in dat van dieren.
In een spectaculaire installatie van Ho Tzu Nyen’s liet een niet-geheel-menselijk koor – bestaande uit cyborgs, mythologische wezens, figuren uit de populaire cultuur – hun stem horen om hun menselijkheid te claimen.
En in een afsluitende workshop konden deelnemers onder leiding van Geo Wyeth de gelaagdheid van de menselijke stem beproeven.
Post-Opera bij V2_
Als onderdeel van Post-Opera toonde V2_ een nieuwe installatie van Jan Adriaans. Zijn ‘Swarming Chants‘ was geïnspireerd door voetballiederen. Adriaans vergelijkt de krachten die vrijkomen tijdens de collectieve ervaring in een Operahuis met de collectieve stem die ontstaat in het voetbalstadion.
Operdagen Rotterdam Symposium
Met een crossdisciplinaire mix van sprekers, wierp het symposium ‘Installing the Voice‘ licht op nieuwe relaties tussen het lichaam en de stem in hedendaagse opera en beeldende kunst. Dit event was een programma-onderdeel van Operadagen Rotterdam.
Een tentoonstellingsboekje met meer informatie over alle werken en performances vind je hier.
Voor het volledige programma van performances & events klik hier.
Met dank aan het Mondriaan Fonds, Stichting Stokroos, CBK Rotterdam, Fonds Podiumkunsten , V2_ , Operadagen Rotterdam, CESEM – Centre for the Study of the Sociology and Aesthetics of Music , NOVA FCSH – NOVA School of Social Sciences and Humanities, Culture Ireland en FCT – Foundation for Science and Technology.
Events bij deze tentoonstelling
kunstenaars
Jan Adriaans, Mercedes Azpilicueta & John Bingham-Hall, Adam Basanta, Paul Elliman, franck leibovici, Janneke van der Putten, Martin Riches & Tom Johnson, Urok Shirhan, Ho Tzu Nyen, Jasna Veličković, Suzanne Walsh, Geo Wyeth, Katarina Zdjelar, en curatoren Kris Dittel & Jelena Novak